Rödovans Sözleşmelerindeki Hukuki Sorunlar
Maden Kanunu Uygulama yönetmeliğinde
Rödövansçı: Ruhsat sahalarındaki madenlerin üretilerek değerlendirilmesi amacıyla ruhsat sahiplerinin rödovans sözleşmesi imzaladığı gerçek ve tüzel kişiler, kamu kurum ve kuruluşları ile bunların iştiraklerini,
Şeklinde tanımlanmaktadır.
Maden Kanununa özgü bu çalışma şeklinin, uyuşmazlıklarının çözümünü de yine Maden Kanunu içerisinde tanımlamak gerekmektedir ancak Maden Kanunu bu konuda yeterince açıklık getirmemekte, ihtilaf durumlarında da mahkeme kararları Maden Kanununun genel mantalitesinden kopuk olabilmektedir.
Madenler Devletin Hüküm ve Tasarrufu altındadır. İşletme hakkını belirli şart ve koşullar dahilinde yatırımcıya geçici süreyle vermektedir. Yatırımcı gerek arama dönemi, gerekse işletme döneminde bu hakkını belli bir ürün yada bedel karşılığı kısmen veya tamamen rödovansçıya devretmektedir. Burada rödevansçıyı Alt işveren yada kiracı şeklinde tanımlamak mümkün değildir zira Rödovansçı kendi adına müstakil işyeri açmakta, Ruhsat sahibinden bağımsız faaliyet sürdürmektedir.
Mahkemeler genel olarak bu durumu borçlar kanununda tanımlanan hasılat kirası şeklinde değerlendirmektedirler. MAPEG rödovans sözleşmelerini sicile şerh etmekte ve sicile şerh edilen sözleşmeleri ya tarafların mütabakatı ile yada mahkeme kararları ile iptal etmektedir.
Rödovansçı bir saha ile sözleşme yaptığı durumda arama-İşletme projesine uygun arama veya işletme faaliyetinde bulunmalıdır. Sözleşme veya proje hükümlerine aykırı davrandığı ve gerekli yatırımları yapmadığı durumda Borçlar kanununa göre kendisine 6 aylık süre verilmeli ve bunu tamamlanması istenmelidir, yine yerine getirmiyorsa Sulh hukuk mahkemesine dava açılıp sözleşmenin iptali sağlanmalıdır.
MAPEG bu konuda taraf değildir. Rödovansçının kusurundan oluşan idari para cezalarından, Üretim zorunluluğunun yerine getirilmemesinden veya işletme projesine uygun faaliyet sürdürülmemesinden doğrudan Ruhsat sahibi sorumludur. Yasada, Rödovansçıyı koruma adına yapılan düzenlemeler başka sorunların ortaya çıkmasına sebep olmuştur.
Sözleşme İptalinin hukuki sürecide dikkate alındığında, Ruhsat sahibinin sözleşmeyi iptal edip üretime girememesi nedeniyle bir çok idari para cezası ile karşı karşıya kalacağı gibi ruhsat hukukunun sürdürülebilmesi açısından bir çok sorunlar oluşacaktır.
Diğer yandan rödovansçının uygun üretimde bulunup ancak sözleşme hükümlerine göre yapması gereken ödemeleri yerine getirmemesi durumu söz konusu olduğunda ise yine borçlar kanununun hasılat kirası hükümlerine uyularak Rödovansçıya yapılacak tebligatla 60 günlük süre tanınmalıdır. Bu süre zarfında da Rödovanscı yerine getirmez ise dava hakkı doğacaktır. Üretimlerden oluşacak Devlet hakkı miktarlarından Ruhsat sahibi sorumlu olacağından başkasına ait bir borcu üstlenip hukuki süreçle tahsil yoluna gitmek zorunda kalacaktır.
3213 sayılı maden Kanununda değişiklik yapan 6592 sayılı yasa ile getirilen düzenlemeler de iş güvenliği ile ilgili hükümlerden çalışan sıfatıyla rödevansçı sorumlu tutulmuştur ancak bu durum ruhsat sahibinin teknik, mali ve hukuki sorumluluğunu ortadan kaldırmaz şeklinde bir ifadeyle belirsizliği devam ettirmiştir.
Son zamanlarda Rödovansla üretim kaldırılmalı şeklinde söylemler yaygın olarak dillendirilmekte ancak özellikle bu yasa değişikliği sonrasında salt arama amaçlı faaliyet sürdüren firmaların sayısı artmış, bu firmalar arama çalışmalarından olumlu veriler elde ettiği sahaları rödovansla işletmeye geçirerek arama yatırımlarından oluşan giderleri ve karlılığı bu yolla karşılamayı hedeflemişlerdir. Rödovansla üretimin kaldırılması durumunda arama firmalarının yatırımları tamamıyla anlamsızlaşacak ve alandan çekileceklerdir. Bu durumda yeni kaynakların ortaya çıkartılmasında ki arama firmalarının katkıları da ortadan kaldırılmış olacaktır.
Bir sahanın Rödovansla işletilmesi ile ilgili kapsamlı ve her iki tarafında haklarının korunduğu, bir tarafın ihlalinden diğerinin cezalandırılmadığı kapsamlı bir yönetmelik hazırlanması, ihtilaflarda Maden kanunu içerisinde hukuk kararlarının oluşmasını sağlayacaktır.
Rifat YILMAZ