Rödovans Sözleşmelerindeki Hukuki Sorunlar
Maden Kanunu Uygulama yönetmeliğinde
Rödövansçı: Ruhsat sahalarındaki madenlerin üretilerek değerlendirilmesi amacıyla ruhsat sahiplerinin rödovans sözleşmesi imzaladığı gerçek ve tüzel kişiler, kamu kurum ve kuruluşları ile bunların iştiraklerini,
Şeklinde tanımlanmaktadır.
Maden Kanununa özgü bu çalışma şeklinin, uyuşmazlıklarının çözümünü de yine Maden Kanunu içerisinde tanımlamak gerekmektedir ancak Maden Kanunu bu konuda yeterince açıklık getirmemekte, ihtilaf durumlarında da mahkeme kararları Maden Kanununun genel mantalitesinden kopuk olabilmektedir.
Madenler Devletin Hüküm ve Tasarrufu altındadır. İşletme hakkını belirli şart ve koşullar dahilinde yatırımcıya geçici süreyle vermektedir. Yatırımcı gerek arama dönemi, gerekse işletme döneminde bu hakkını belli bir ürün yada bedel karşılığı kısmen veya tamamen rödovansçıya devretmektedir. Burada rödevansçıyı Alt işveren yada kiracı şeklinde tanımlamak mümkün değildir zira Rödovansçı kendi adına müstakil işyeri açmakta, Ruhsat sahibinden bağımsız faaliyet sürdürmektedir.
Mahkemeler genel olarak bu durumu borçlar kanununda tanımlanan hasılat kirası şeklinde değerlendirmektedirler. MAPEG rödovans sözleşmelerini sicile şerh etmekte ve sicile şerh edilen sözleşmeleri ya tarafların mütabakatı ile yada mahkeme kararları ile iptal etmektedir.
Rödovansçı bir saha ile sözleşme yaptığı durumda arama-İşletme projesine uygun arama veya işletme faaliyetinde bulunmalıdır. Sözleşme veya proje hükümlerine aykırı davrandığı ve gerekli yatırımları yapmadığı durumda Borçlar kanununa göre kendisine 6 aylık süre verilmeli ve bunu tamamlanması istenmelidir, yine yerine getirmiyorsa Sulh hukuk mahkemesine dava açılıp sözleşmenin iptali sağlanmalıdır.
MAPEG bu konuda taraf değildir. Rödovansçının kusurundan oluşan idari para cezalarından, Üretim zorunluluğunun yerine getirilmemesinden veya işletme projesine uygun faaliyet sürdürülmemesinden doğrudan Ruhsat sahibi sorumludur. Yasada, Rödovansçıyı koruma adına yapılan düzenlemeler başka sorunların ortaya çıkmasına sebep olmuştur.
Sözleşme İptalinin hukuki sürecide dikkate alındığında, Ruhsat sahibinin sözleşmeyi iptal edip üretime girememesi nedeniyle bir çok idari para cezası ile karşı karşıya kalacağı gibi ruhsat hukukunun sürdürülebilmesi açısından bir çok sorunlar oluşacaktır.
Diğer yandan rödovansçının uygun üretimde bulunup ancak sözleşme hükümlerine göre yapması gereken ödemeleri yerine getirmemesi durumu söz konusu olduğunda ise yine borçlar kanununun hasılat kirası hükümlerine uyularak Rödovansçıya yapılacak tebligatla 60 günlük süre tanınmalıdır. Bu süre zarfında da Rödovanscı yerine getirmez ise dava hakkı doğacaktır. Üretimlerden oluşacak Devlet hakkı miktarlarından Ruhsat sahibi sorumlu olacağından başkasına ait bir borcu üstlenip hukuki süreçle tahsil yoluna gitmek zorunda kalacaktır.
3213 sayılı maden Kanununda değişiklik yapan 6592 sayılı yasa ile getirilen düzenlemeler de iş güvenliği ile ilgili hükümlerden çalışan sıfatıyla rödevansçı sorumlu tutulmuştur ancak bu durum ruhsat sahibinin teknik, mali ve hukuki sorumluluğunu ortadan kaldırmaz şeklinde bir ifadeyle belirsizliği devam ettirmiştir.
Son zamanlarda Rödovansla üretim kaldırılmalı şeklinde söylemler yaygın olarak dillendirilmekte ancak özellikle bu yasa değişikliği sonrasında salt arama amaçlı faaliyet sürdüren firmaların sayısı artmış, bu firmalar arama çalışmalarından olumlu veriler elde ettiği sahaları rödovansla işletmeye geçirerek arama yatırımlarından oluşan giderleri ve karlılığı bu yolla karşılamayı hedeflemişlerdir. Rödovansla üretimin kaldırılması durumunda arama firmalarının yatırımları tamamıyla anlamsızlaşacak ve alandan çekileceklerdir. Bu durumda yeni kaynakların ortaya çıkartılmasında ki arama firmalarının katkıları da ortadan kaldırılmış olacaktır.
Bir sahanın Rödovansla işletilmesi ile ilgili kapsamlı ve her iki tarafında haklarının korunduğu, bir tarafın ihlalinden diğerinin cezalandırılmadığı kapsamlı bir yönetmelik hazırlanması, ihtilaflarda Maden kanunu içerisinde hukuk kararlarının oluşmasını sağlayacaktır.
Rifat YILMAZ
RÖDOVANS NASIL YAPILIR
Rödövans Talebi Başvuruları için Gerekli Bilgi ve Belgeler
1- İşletme ruhsat taban bedeli tutarında devir talep bedelinin MAPEG e-Tahsilat sistemi üzerinden yatırılması, 2025 YILI 143 805TL
2- Rödövansçı tarafından güncel “Mali Yeterlilik” tutarının e-Maden Uygulama Platformuna yüklenerek ruhsat grubuna göre gerekli düşümün yapılmış olması,
3- Ruhsat sahibi ve rödövansçı tarafından UETS adreslerinin verilmesi,
4- Ruhsat sahası için e-Maden Uygulama Platformu üzerinde “talep edildi” konumunda bulunan bir devir talebi olmaması,
5- Ruhsat sahası için şerh edilmiş olan veya “talep edildi” konumunda olan başka bir rödövans sözleşmesi varsa, başvuruya konu rödövans alanının Maden Yönetmeliğinin 101. maddesinin beşinci fıkrası gereği diğer rödövans alanları ile girişim yapmaması,
6- Ruhsat üzerinde rödövans sözleşmesi yapılmasını engelleyici nitelikte ihtiyati tedbir şerhi olmaması,
7- Ruhsatın geçmiş döneme ait ruhsat bedeli ve devlet hakkı borcu bulunmaması
8- Ruhsatın siciline bağlı veya rödövansçı için e-Maden üzerine işlenmiş bir azil bulunup bulunmadığı kontrol edildiğinden, vekaleten talebi giren kişilerin azledilmemiş olması,
9- Rödövans sözleşmesi aslı veya noter onaylı örneği,
10- Rödövans sözleşmesinin Genel Müdürlüğe veriliş tarihinden itibaren son 3 ay içinde yapılmış olması,
11- Gerçek kişiler için e Rödövansçıya ait e-Devlet nüfus kayıt örneklerinin verilmesi,
12- Rödövansçı taraf için, aslı veya noter ıslak imzalı örneği olmak üzere; gerçek kişiyse imza beyannamesi, tüzel kişiyse imza sirküleri belgelerinin verilmesi,
13- Rödövansçı taraf vekil atadıysa, vekâletname aslı veya noter ıslak imzalı örneği verilmesi, (Vekaletnamede; “rödövans sözleşmesi yapmaya / imzalamaya” şeklinde yetki verildiğine ilişkin ibarenin bulunması gerekir.),
14- Tüzel kişiler için rödövansçı tarafların Ticaret Sicil Müdürlüğünden alınabilen “Firma Durum Belgeleri” nin vermesi, (Firma durum belgesi alınmasından itibaren 15 gün içinde MAPEG’e verilmelidir. Aksi takdirde geçerli kabul edilmemektedir),
15- Rödövans sözleşmesinde; rödövansla çalışılacak alanın paftası ve koordinatları (UTM ED50 formatında) açıkça belirtilmesi,
16- Ruhsat alanı içerisinde rödövansla çalışılacak alanın açıkça göründüğü uygun ölçekte yapılacak olan çizim ile sahada başka rödövansçılar / rödövansla çalışılan alanlar mevcut ise yapılacak çizimde tüm rödövans alanları açıkça belirtilmesi,
17- Rödövans sözleşmesinde ruhsatın il / ilçe / sicil / erişim / maden grubu / maden cinsi bilgilerinin doğru şekilde yazılması ve sözleşmeye imza atan tarafların yetkilerinin bulunması,
18- Maden Yönetmeliğinin 101. maddesinin beşinci fıkrasında yer alan “Rödövans sözleşmelerinde sözleşmenin bitiş tarihi, muhtemel süre uzatımları dahil gün/ay/yıl olarak belirtilir.” hükmü gereğince rödövans sözleşmesinde; süre bitiş tarihi gün/ay/yıl olarak belirtilmelidir. Süre maddesinde bitiş tarihi belirtildikten sonra herhangi bir şekilde süre bitişini muallak durumda bırakacak herhangi bir ifade bulunmaması gerekmektedir.
3213 sayılı Maden Kanunu’nun 13. ve Ek-7. Maddeleri ile Maden Yönetmeliğinin 101. Maddesi hükümleri gereğince; rödövans sözleşmelerinin değerlendirmeye alınabilmesi için yukarıda belirtilen kriterlerin sağlanması, E-Maden talebinin yapılması ve belirtilen belgelerin eksiksiz olarak sunulması gerekmektedir. *** Rödövans talebine konu belgeler E-Maden – Talepler – Rödövans talepleri sekmesinden talep yapılarak yüklenmesinin ardından otomatik olarak oluşacak talep bedelinin ödenmesinin, mali yeterlilik düşümünün yapılması (her iki aşamanın 3 gün içinde tamamlanması gerekmektedir), söz konusu ödeme ve düşüm yapıldıktan sonra rödövans talebine esas belge asılları / noter onaylı örnekleri MAPEG Genel Evrak Birimine aynı gün (en geç ertesi gün) içerisinde verilmesi gerekmektedir. E-Maden talebi yapılmadan asıl evraklar Genel Evrak Birimince kabul edilmemektedir. Rödövans talepleri, talebe konu fiziki evrakların verilmesiyle birlikte oluşmaktadır.
*** Rödövans talebinin işleme alınabilmesi için; aynı alana daha önce yapılan ve işlemleri sonuçlanmamış bir rödövans talebi bulunmaması veya ruhsat sahası için daha önce yapılan ve sonuçlanmayan devir talebi bulunmaması gerekmektedir.
*** Rödövans sözleşmesinin imzalandığı tarihten itibaren en geç 3 (üç) aylık süre içinde MAPEG’e verilmesi gerekmektedir. 3 aylık sürenin dışında verilen rödövans sözleşmeleri kabul edilmediğinden, sözleşmenin güncel tarih ile düzenlenerek yeniden verilmesi gerekmektedir.
*** Rödövans sözleşmesine imza atan yetkili kişilerin yetkilerinin, sözleşmenin MAPEG’e verildiği tarih itibariyle de devam ediyor olması, yetki durumunda bir değişiklik olmaması gerekmekte, eğer sözleşmeye vekil aracılığı ile imza atılmışsa vekaletin devam ediyor olması gerekmektedir. Rödövans sözleşmesinin MAPEG’e verildiği tarih itibariyle, sözleşmeye imza atan kişilerin artık şirket yetkilisi olmadığı veya şirketin yetki durumunun değiştiğinin tespit edilmesi durumunda rödövans sözleşmesi talebi reddedilecek olup, rödövans sözleşmesinin yeni imza yetkilerine göre tarihi de güncellenerek yeniden MAPEG’e sunulması gerekmektedir.
***Mevcut Rödövans Alanı DEĞİŞİKLİĞİ İçin Yapılacak Müracaatlar ile ilgili
*** Küçültme talepleri hariç olmak üzere, rödövans sözleşmesine konu alan koordinatlarının değiştirilmesine (büyütme veya alan değişikliği) ve/veya rödövans sözleşmesi süresinin uzatılmasına ilişkin taleplerin değerlendirilebilmesi için işletme ruhsat taban bedelinin yatırılması, 3213 sayılı Maden Kanunu’nun 13. maddesi ile Maden Yönetmeliği’nin 101. maddesi hükümlerine göre rödövans sözleşmesi için yeniden başvuru yapılması gerekmektedir.
Ruhsat sicil kayıtlarına bilgi amaçlı olarak şerh edilmiş rödövans sözleşmesine konu alan sınırları içinde kalmak üzere küçültme yapılacak ise; Küçültmeye ilişkin olarak taraflarca düzenlenecek olan ve içeriğinde küçültülmüş nihai rödövans alanı koordinatlarının yer aldığı ek protokol aslı veya noter onaylı örneği ile, imza atan taraflara ait imza sirküleri / beyannamelerinin asılları veya noter onaylı örnekleri ile MAPEG’e dilekçe verilerek başvurulması gerekmektedir. Rödövans Süresine İlişkin Olarak Bilgilendirme Maden Yönetmeliğinin 101. maddesinin beşinci fıkrasında; “Rödövans sözleşmelerinde sözleşmenin bitiş tarihi, muhtemel süre uzatımları dahil gün/ay/yıl olarak belirtilir.” hükmü ile yedinci fıkrasında; “Süresi sona eren rödövans sözleşmeleri, maden sicilinden silinir.” hükmü yer almaktadır. 2018/8 sayılı Cumhurbaşkanlığı Genelgesi kapsamında rödövans sözleşmesinin ruhsat siciline şerh edilmesi talepleri Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Bağlı, İlgili ve İlişkili Kuruluşlar Taşınmaz Komisyonunun değerlendirmesine sunulmaktadır. Bu kapsamda mezkur Komisyonunun değerlendirme aşamasında geçen sürelerin de rödövans sözleşmesinin sicile şerhinde Genel Müdürlüğümüzce dikkate alınabilmesi için bu hususun; “Talebimizin Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Bağlı, İlgili ve İlişkili Kuruluşlar Taşınmaz Komisyonunun değerlendirmesine sunulduğu tarih ile mezkur Komisyonca uygun bulunduğu tarih arasında geçen sürenin tamamı rödövans sözleşmesinin bitiş tarihine ilave edilecektir.” şeklinde bir ifade ile sözleşme içerisinde ayrıca ve açıkça düzenlenmesi gerekmektedir. Benzer şekilde siciline rödövans sözleşmesi şerh edilmek istenen bazı ruhsatların 3213 Sayılı Kanu’nun ilgili hükümleri doğrultusunda Genel Müdürlüğümüzce iptal yaptırımına tabi tutulduğu ve bu iptal işlemlerinin bir kısmının mahkeme kararıyla iptal edilerek ruhsatın tekraren yürürlüğe konulduğu bilinmektedir. Bu durumlarda ruhsatın iptal yaptırımına tabi tutulduğu sürelerin de rödövans sözleşmesinin sicile şerhinde Genel Müdürlüğümüzce dikkate alınabilmesi için bu hususun; “Ruhsatın Genel Müdürlükçe iptal edilmesi ve iptal işleminin de bir mahkeme kararıyla ortadan kalkması durumunda iptal işlemi ile mahkeme kararı arasında geçen sürenin tamamı rödövans sözleşmesinin bitiş tarihine ilave edilecektir.” şeklinde bir ifade ile sözleşme içerisinde ayrıca ve açıkça düzenlenmesi gerekmektedir.